Jak zabrać się do pisania przemówienia?

Praktyczny poradnik o pisaniu przemówienia i mów okolicznościowych.

Zanim zaczniesz pisać, należy zadbać o kilka kluczowych rzeczy.

DLA KOGO PISZESZ?

Jeżeli piszesz dla siebie przemówienie, zawsze pamiętaj, że piszesz je dla słuchaczy, nie dla siebie. W przypadku, gdy jest pisane dla innego przemawiającego, jako redaktor musisz znać dobrze osobę, dla której piszesz. Porozmawiaj z nią. Zobacz, jak się zachowuje podczas występów publicznych. Przeczytaj poprzednie przemówienia. Sprawdź jakie wyrażenia są dla niej lub dla niego komfortowe i chętnie je używa…

CZY MASZ MERYTORYCZNĄ TREŚĆ?

Napiszesz dobre przemówienie, jak znasz obszar tematyczny. Nie znamy się na wszystkim, ale przykładowo w firmie – możesz rozesłać zapytanie i prośbę o informacje. Mogą to być dane liczbowe, opisy, terminologia, nota historyczna, cytaty, anegdoty, specjalistyczne opracowania czy dorobek poprzedników (archiwum przedsiębiorstwa). Gdy uzyskasz te materiały, możesz zabrać się do redakcji tzw. rozwinięcia mowy. Z doświadczenia wiem, że zanim przygotujesz się do pisania, zbieraj materiał merytoryczny, fakty, liczby etc.

KIM SĄ TWOI SŁUCHACZE?

Do kogo mówisz? Zacznij od podstawowych spraw:

– Wiek

– Płeć

– Status społeczny

– Grupa zawodowa

– Miejsce wystąpienia

– Godzina

– Samopoczucie słuchacza (czy jest rześki i wypoczęty, czy zmęczony, nerwowy)

– Poglądy

– Region, w którym przemawiamy

– Sprawy kontrowersyjne, które dzielą – UWAGA

– Jakie są imponderabilia (najważniejsze sprawy) dla tych osób

– Czy już słyszeli podobne przemówienie

– Czy twoja firma/instytucja ma autorytet

– Czy mówisz online (teams, youtube), czy w auli

– Czy rozumieją język mowy

CZEGO PRAGNIE PUBLICZNOŚĆ?

– Dynamiki wystąpienia

– Świeżych tez i pomysłów

– Atrakcyjnej formy mówcy: zaangażowanie, aparycja, ład, dykcja itd.

– Konkretów, nie „lania wody”

– Elementów zaskoczenia, prowokacji, sensacji

– Zawieszania głosu, pauzy

– Humoru

– Podkreślania, że poruszane kwestie mają swój ciężar i ważność

– Partnerskiego traktowania: być na czas; nie spieszyć się, ale nie przyśpieszać; unikać niechlujności w każdej formie i dbać o detale

– Słuchania publiczności: uszami i wzrokiem …

UKŁAD PRZEMÓWIENIA

Rozmawiałem z pedagogiem i aktorem uczącym retoryki kilka pokoleń zawodowców. Przypomniał mi strukturę przemówienia/mowy.

Wstęp
Coś osobistego
Prowokacja
Rozwinięcie
Przypomnienie głównych myśli
Zakończenie

Oczywiście ta struktura, to rusztowanie, które można rozłożyć według własnego uznania. Ale uważaj by nie zgubić któregoś z tych elementów.

PRZYGOTOWANIE WYSTĄPIENIA, PRZEMÓWIENIA

O czym musisz pamiętać?[1]

– Zawężaj temat, nie przegadaj przemowy

– Sformułuj główną tezę lub kilka tez

– Przygotuj argumenty; przygotuj kontrargumenty (jak jest taka potrzeba)

– Dobierz cytaty, anegdoty, ciekawostki i dygresje. UWAGA: nie przesadzaj z dygresjami, bo możesz odejść od głównych tez

– Wybierz styl mowy

– Przestudiuj gdzie będzie wygłaszana mowa; jakie są tam warunki: akustyka, światło, widoczność, rekwizyty

– Sformuj dobry tytuł mowy

– Przyłóż się do pamięciowego opanowania całości – jeżeli sam wygłaszasz mowę

SPOSÓB PISANIA PRZEMÓWIENIA

Otwórz dokument w programie Word lub Google Docs.

Przygotuj stronę. Zostaw szerokie marginesy po prawej np. 3 cm – pomogą w nanoszeniu uwag. Pisz większą czcionką niż zazwyczaj np. 14 pkt. Odstęp między wierszami 2 pkt.

Jeżeli pragniesz podkreślić ważne kwestie – bo mówca jest wzrokowcem, wybolduj te fragmenty.

Ponumeruj strony.

Drukuj tekst na jednej stronie.

Unikaj przypisów.

Wstępną wersję przemówienia przedstaw mówcy. Proś o uwagi. W trybie recenzji lub odręcznie. Nanieś uwagi, jeżeli są ważne i stosowne.

Nie dawaj przemówienia osobie, która nie zna tematu lub kontekstu. Czasami w dobrej wierze może wywrócić przemowę do góry nogami, ale ostatecznie nie wniesie to kluczowych zmian ważnych dla celu przemowy.

Oczywiście ważne są uwagi:

– stylistyczne

– merytoryczne (np. błąd w dacie, nazwisku)

– kontekstowe (o czym nie warto wspominać, bo narażamy się na krytykę czy wywołujemy niepotrzebny dyskomfort u słuchacza).

– jeżeli rzecznik prasowy lub ekspert PR pisze przemówienie dla członka zarządu, należy się spotkać i w cztery oczy omówić najważniejsze tezy, tło wydarzenia, ewentualne okoliczności ważne dla mowy.

Jak nanosić uwagi do tekstu przemówienia?

Polecam wykorzystać uwagi prezydenta Czech – Václava Havla, który był również pisarzem i sam pisał swoje przemówienia: [2]

„Będę wdzięczny za konkretne uwagi do tekstu, skreślenia, zmiany sformułowań, uzupełnienia”… – to ważne, żeby pokazać o jakie uwagi prosimy.

„czekam na … lepiej nie mikro-eseje, ale propozycje jak lepiej sprecyzować treść, dopełnić, wyważyć, wzbogacić i jak mu nadać większą stylistyczną elegancję”.

Co jeszcze?

Zapoznaj się z stylem prostego języka
Unikaj wchodzenia w styl referatu czy prezentacji

FORMUŁY GRZECZNOŚCIOWE PODCZAS PRZEMÓWIENIA

PRECEDENCJA

„Termin precedencja wywodzi się z języka łacińskiego (praecedentia – to co poprzedza) i oznacza pierwsze miejsce, pierwszeństwo, prym. W tym znaczeniu precedencja funkcjonuje w dyplomacji jako zasada ustalania pierwszeństwa pomiędzy państwami i ich przedstawicielami (…). To również porządek pierwszeństwa stanowisk kierowniczych w państwie, a więc na przykład kolejność witania, zabierania głosu, zajmowania miejsc podczas oficjalnych spotkań z udziałem władz państwowych i samorządowych”. [3]

Kolejność witania gości znajdziesz w odrębnym artykule (link).

FORMUŁY ROZPOCZYNAJĄCE WYSTĄPIENIE PUBLICZNE [4]

Przykłady:

– Szanowni Państwo

– Wasza eminencjo (księże kardynale)

– Wasza ekscelencjo (biskup) oraz ambasador

– Wasza magnificencjo (rektor)

– Wielce szanowne panie prezes

Wymienienie dodatkowych osób:

– Witam ponadto

– Jest z nami ponadto

– Zaszczycił nas również swoją obecnością

Gdy skracamy dystans, można używać:

– Szanowni zgromadzeni

– Drodzy koledzy, (Drogie) koleżanki

– Kochani

– Drodzy młodzi przyjaciele

DRUKOWANIE GOTOWEGO PRZEMÓWIENIA

Wydrukuj w 3 egzemplarzach. Bo może zaginąć lub w ostatnie chwili można na nim notować.

Jeżeli to możliwe, weź na ważne wydarzenie laptop i drukarkę. Może się okazać, że trzeba szybko przeredagować całość.

Czasem mówca odczytuje z telefonu lub tabletu. Przygotuj wtedy przemówienie w PDF.

Po przemówieniu – zabierz druk pulpitu; nie może wpaść w niepowołane ręce, bo odręczne notatki mogą zawierać wrażliwe kwestie.

ARCHIWIZACJA PRZEMÓWIEŃ

Może się zdarzać, że VIP często przemawia np. 2-3 razy w tygodniu. Tak pracują członkowie rządu, prezesi dużych grup czy rzecznicy prasowi.

Pamiętaj, że przygotowanie każdego przemówienia to wiele godzin pracy, często kilku osób, departamentów, tłumaczy… Dlatego gromadź tę wiedzą tworząc „bank pomysłów” oraz archiwum przemówień.

Dziś również możesz nauczyć się korzystać z generatorów AI jak GPT, BING, GEMINI, które przeredagują dotychczasowe treści i stworzą nowe propozycje. Twoją rolą jest być kuratorem treści i pilnowanie, by nowe treści były dopracowane i merytoryczne. Nie idź na łatwiznę, nie odgrzewaj starych kotletów.

Autor: Łukasz Zając

Czytaj także: Wstęp – czym jest przemówienie?

Czytaj także: Jakie cechy powinien mieć dobry mówca?

BONUS

ZŁOTE MYŚLI I CYTATY O PRZEMÓWIENIACH

„Konsument nie jest idiotą, jest twoją żoną” – David Ogilvy (autorytet w świecie reklamy)

„Dobry polityk musi umieć przepowiedzieć, co będzie się działo jutro, za tydzień, czy za rok i musi umieć wytłumaczyć, dlaczego nie zaszło to, co przepowiedział” – Winston Churchill

„Słowo służy do myślenia, rozróżniania, definiowania, przekazywania, doradzania, rozkazywania, budzenia zachwytu, poruszania, przekonywania, ogłaszania, prowadzenia dialogu, wychowania, przechowywania w pamięci, archiwach i bibliotekach, oddawania tego, co dzieje się w świecie rzeczywistym oraz tworzenia światów fantastycznych (…)

Jeśli pragniemy myśleć na jakikolwiek temat, przede wszystkim musimy poznać jego słownictwo. To pierwsze narzędzie pracy. Musimy się dowiedzieć, jakie są kluczowe słowa, co oznaczają one dla większości ludzi i w jaki sposób stosują je znający temat. Te słowa otwierają nam drzwi do wiedzy, pozwalają nam zrozumieć tych, co piszą, analizować nasze doświadczenia i w ten sposób samodzielnie zdobywać wiedzę” – Juan Luis Lorda (teolog, naukowiec)

Literatura:

[1] Polszczyzna na co dzień, PWN, ss. 203-205 (2006)
[2] Václav Havel, Tylko krótko, proszę, ZNAK (2007)
[3] Precedencja stanowisk publicznych w Polsce, Dziewulak D., Analizy BAS, nr 2 (10), (26 stycznia 2009)
[4] Mówimy uprzejmie, Małgorzata Marcjanik, PWN, ss. 85-86 (2009)
Piszemy poprawnie, Aleksandra Kubiak-Sokół, PWN (2017)
Humanizm dobra niewidzialne, Juan Luis Lorda, Fabric (2011)
Pisać skutecznie. Strategie dla każdego autora, Ewa Wilcz-Grzędzińska, Tomasz Wróblewski (2011)